ŞİZOFRENİ
Şizofreni, beyinin önemli fonsiyonlarından olan, duygu-düşünce ve davranışlarda, kişinin gerçeği değerlendirme yetisinde meydana gelen bozulma sonucu, yaşamsal işlevselliğin olumsuz yönde etkilenmesine neden olan bir rahatsızlıktır. Şizofreni, kişinin neyin gerçek neyin hayali olduğunu anlayamadığı, ancak doğru tedavi ile kontrol altına alınabilen zihinsel bir hastalıktır.
Şizofreninin farklı türleri bulunmaktadır:
Paranoid şizofreni: Hasta, diğerleri tarafından cezalandırılacağı, zulüm gördüğü, kendisine yönelik zarar verici girişimlerin olduğu ya da olabileceği yönünde gerçek dışı şüphe ve inançlara sahiptir.
Hebefrenik Şizofreni: Hastanın zihni karışık, tutarsız ve konuşmaları karmaşıktır. Günlük basit işleri bile yapmasına engel, uygunsuz, yüzeysel ve bazen çocuksu davranışları görülebilir.
Katatonik Şizofreni: Hasta genelde hareketsizdir ve çevresindeki olup bitenlere karşı tepki vermezler. Genellikle çok katı ve sert olup hareket etmeye isteksizdirler. Ara sıra yüzlerini buruşturmak veya biçimsiz duruşlar yapmak gibi hareketlerde bulunabilirler ve başkasının söylediği bir kelimeyi veya cümleyi sürekli tekrar edebilirler..
Şizofreninin belirtileri şunlardır:
Gerçeğe dayanmayan, gerçeğe dayalı bilgilerle izah edilse bile kişinin vazgeçmeyi kabul etmediği garip inançlardır. Örneğin kişi başkalarının düşüncelerini duyabildiğini, kendisinin Tanrı veya şeytan olduğunu veya başkalarının kafasına düşünceler yerleştirdiğine dair inançlarının olması.
Gerçekte olmayan şeyleri görmek, sesler duymak, garip kokular duymak, ağızda “tuhaf” tat hissi ve bedenine dokunan olmasa da temas hissi gibi gerçek dışı şeyler algılaması. Şizofreni hastalarında en yaygın olanı sesler duymaktır. Sesler kişinin davranışları hakkında yorumlar yapabilir, kişiyi taciz edebilir veya emirler verebilir.
Kişinin iletişim kurmasını ve konuşmaya katılmasını zorlaştıran anlamsız kelimeler kullanması ve hiçbir anlamı olmayan cümleler kurması
Çabucak bir düşünceden diğerine geçmesi
Karar verme yetisinden yoksun olmak
Aşırı fakat anlamsız şeyler yazmak
Bazı şeyleri unutmak veya kaybetmek
Daireler çizerek yürümek gibi tekrarlanan hareketler
Günlük görüntü, ses ve duygulardan anlam çıkarmada problem yaşama
Duygu ve duygu ifadesi eksikliği veya duruma uymayan duygular, düşünceler ve ruh hali (örneğin; bir şakaya gülmek yerine ağlamak)
Aileden, arkadaşlardan ve sosyal aktivitelerden uzaklaşma
Yaşamdan zevk almama ve yaşama karşı ilgi eksikliği
Dengesizlik (çok mutlu veya çok üzgün olmak veya ruh hali oynamaları)
Katatoni (çok uzun bir süre kişinin aynı pozisyonda hareketsiz kalması)
Şizofreninin Nedenleri
Şizofreninin nedeni kesin olarak bilinmemektedir, Araştırmacılar şizofreni gelişiminde rol oynayan şu faktörleri açığa çıkarmıştır;
• Genetik (kalıtım): Şizofreninin ebeveynden çocuğa geçme olasılığı vardır.
• Beyin kimyası: Şizofreni hastalarında beyindeki belirli kimyasallarda bazı dengesizlikler vardır.
• Beyin anomalisi: Yeni araştırmalar şizofreni hastalarında anormal beyin yapısı ve fonksiyonu saptamıştır.
• Çevresel faktörler: Araştırmalar viral enfeksiyon, zayıf sosyal etkileşimler veya yüksek stresli durumlar gibi sosyal faktörlerin kalıtımsal olarak şizofreniye meyilli insanlarda hastalığı tetikleyebildiğini göstermiştir. Şizofreni genellikle buluğ çağı ve gençlik dönemlerinde bedende hormonsal ve fiziksel değişiklikler oluşurken yüzeye çıkar.
Şizofreninin Tedavisi:
Şizofrenin tedavisinde psikiyatrik müdahale, ilaç tedavisi gereklidir. İlaç tedavisi şizofreni hastalığında görülen belirtilerin ortadan kaldırılmasını sağlar. İlaçlar belirtileri hafifletmeye yardımcı olurken, çeşitli psikososyal tedaviler de hastalıkla ilgili davranışsal, psikolojik, sosyal problemlerde hastaya faydalı olabilir. Terapi yoluyla hastalar semptomlarını kontrol etmeyi, erken uyarı işaretlerini fark etmeyi ve nüksetmeyi önleyici bir plan yapmayı öğrenebilirler.
Kitaplar ve filmler çoğunlukla şizofreni hastalarını tehlikeli ve vahşi olarak yansıttıkları görülmektedir. Oysa bu her zaman geçerli bir durum değildir. Çoğunlukla çevrelerinden uzaklaşmayı ve yalnız olmayı tercih ederler, fakat hastalığın yanında madde veya alkol bağımlılığı olanlar tehlike ve şiddet içeren davranışlarda bulunabilir. Öte yandan şizofreni hastaları kendilerine zarar verebilir. Şizofreni hastaları arasında genç yaşta ölümün birinci nedeni intihardır. Doğru tedaviyle şizofreni hastaları psikiyatri hastaneleri yerine, aileleriyle veya toplum içinde üretici bir hayat yaşayabilirler.
Uzman Psikolog Saadet Elveli
burkaz@mynet.com